Hoe kijk ik als therapeut aan tegen therapie?
Hieronder beschrijf ik hoe ik als therapeut naar therapie kijk, hoe ik werk, wat ik belangrijk vind in het contact en wat mijn benadering kenmerkt. Ook lees je wat een therapie voor jou betekent en jou als patiënt kan opleveren.
Op verhaal komen. Therapie betekent dat je op verhaal mag komen. Dit is minder vanzelfsprekend dan het lijkt. Vooral in een tijd waarin productiviteit, efficiëntie en oneliners centraal staan. We zijn tegenwoordig immers gewend te communiceren in snelle, korte socialmedia berichten en memes. In de therapiekamer mag je juist vertragen. Je hoeft het niet meteen goed of foutloos te zeggen. Je mag de tijd nemen om woorden te vinden, die uitdrukken wat jij ervaart.
Therapeutische relatie. Therapie staat en valt met het ontstaan van een vertrouwelijk contact. We noemen dit de therapeutische relatie. Onderzoek laat zien dat het slagen van therapie vooral hiervan afhangt. Aandacht voor wat er tussen ons gebeurt, vooral ook leren praten over wat jij in het contact met mij als therapeut ervaart, maakt een therapie krachtiger en betekenisvoller.
Vrijuit spreken. Binnen deze vertrouwelijke ruimte van de therapie mag je vrijuit spreken. Dit lijkt makkelijk, maar is niet vanzelfsprekend. Vrijuit spreken betekent dat je alles wat in je opkomt mag zeggen. Ook als het chaotisch, pijnlijk, beschamend of boos klinkt. In het dagelijks leven laten we vaak alleen onze leuke of constructieve kanten zien. In therapie mag het ook gaan over wat je liever niet deelt: schaamte, schuldgevoel, twijfel of verdriet. Vrijuit spreken betekent niet dat je alles eerst precies moet weten voordat je het zegt. Het betekent ook niet dat je meteen alles hoeft te vertellen. Sommige mensen vinden het lastig om te spreken zonder zekerheid, of als er stiltes vallen. Het verdragen van het niet-weten, twijfels en het vertragen kan confronterend zijn, maar schept ook ruimte voor iets nieuws. Tegelijk zoeken veel mensen juist naar wat zowel bij zichzelf als in de samenleving verloren is gegaan: ruimte, tijd, verbinding met zichzelf, mogen stilstaan en niet altijd productief hoeven te zijn.
De rol van mijzelf als therapeut. Mijn rol als therapeut is om aandachtig aanwezig te zijn, te luisteren en te observeren. Ik stel je verdiepende vragen, leg voor wat mij opvalt, wat ik tussen de regels hoor, waar jij liever niet over praat en wat er tussen ons gebeurt. Soms benoem ik iets wat jouzelf niet opvalt: een woord, uitspraak, gedachte, gebaar of een reactie. Bijvoorbeeld dat je verdriet telkens weglacht of bagatelliseert. Pasklare adviezen en oplossingen bestaan niet in een therapie.
Ruimte creëren. Het is mijn taak om een ruimte te creëren waarin het therapieproces rustig en ongestoord kan verlopen. Daarom spreek ik vooraf een therapiekader af, dat ruimte helpt bieden aan jou en jouw ontdekkings- en groeiproces. DSM-classificaties spelen hierin nauwelijks een rol. Ook werk ik niet vanuit rigide protocollen en heb ik bewust geen contracten met zorgverzekeraars, die steeds meer invloed krijgen binnen de behandelkamer. Zo blijft jouw therapie vertrouwelijk en veilig. Tijdens sessies maak ik slechts korte notities van woorden, gevoelens of beelden die mij opvallen, zodat ik aanwezig en in het contact met jou kan blijven.
Mijn oriëntatie en inspiratiebronnen. Ik ben BIG-geregistreerd psychotherapeut en gespecialiseerd in psychodynamische oftewel psychoanalytische psychotherapie. Dit laatste vormt de basis van mijn denken en kijken als therapeut. Tegelijk werk ik integratief: ik put ook uit het systeemdenken, de narratieve psychologie en therapie, het existentiële gedachtengoed, ervaringsgerichte werkvormen, lichaamsgerichte therapie en de filosofie. Ik werk niet dogmatisch. Bestaande theorieën en therapeutische stromingen neem ik serieus en benut ik op een vruchtbare manier: ze voeden mijn denken en inspireren mij en mijn werk. Theorieën, methoden en protocollen bepalen bij mij nooit mijn therapieën. Deze combinatie van een psychodynamische basis en een integratieve houding vormt de kern van mijn werkwijze. In mijn werk voel ik me verwant met hedendaagse denkers als Irvin Yalom en Paul Verhaeghe, vanwege hun aandacht voor de menselijke ontmoeting en hun inzicht in hoe maatschappelijke structuren onze identiteit en relaties beïnvloeden.
Hier-en-nu. Veel mensen denken dat therapie vooral over hun verleden gaat. Dat is een misvatting. Natuurlijk heeft het verleden invloed op onze identiteit, maar therapie gaat óók over wat zich hier-en-nu afspeelt tussen patiënt en therapeut. Wat herhaalt zich in ons contact? Als jij en ik samen kunnen onderzoeken en praten over wat tussen ons gebeurt, dan maakt dit de therapie krachtiger. Therapie gaat dus zeker niet enkel over je verleden, maar ook over wat jij in het hier-en-nu ervaart.
Inzicht versus voeling. Therapie leidt vaak tot meer inzicht, maar inzicht alleen is niet genoeg. Inzicht is verstandelijk; therapie gaat dieper. Het gaat om contact maken en voeling krijgen met jezelf, met je lijf, je patronen en je manier van verbinding maken. Ook gaat het meer om ervaren dan snappen, begrijpen of 'inzicht'. Daarom spreek ik bij voorkeur van voeling krijgen. Er bestaat hier geen vaste weg in. Ik nodig je in therapiesessies vaak uit om stil te staan bij wat je voelt, contact te maken met je lichaam en naar binnen te kijken. Het ervaren en voelen is niet iets wat tot je hoofd beperkt blijft, maar in je lijf plaatsvindt. Lichaam en gevoel zijn één: contact met je lijf betekent contact met je gevoelens. En omgekeerd geldt dat contact met je gevoel contact met je lijf betekent. Vandaar dat contact met je gevoelens en lijf altijd aan bod komen in een therapie.
Geen lineair-chronologisch proces. Therapie verloopt niet lineair of chronologisch. Therapie lijkt soms op het ontwarren van een kluwen wol. Je begint ergens, maar tijdens het proces kom je steeds weer draden tegen die terugleiden naar eerder besproken thema's. Soms denk je: "Dit had ik toch al besproken en verwerkt?". En toch blijkt er soms een nieuw laagje te zitten onder wat je al eerder in de therapie besproken hebt. Een therapie en groei gaat niet in één rechte lijn omhoog, maar meer in golven: vooruitgang,. stilstand, soms een stap terug en dan weer verder. Je zult zeker niet na iedere therapiesessie naar huis gaan met een nieuw antwoord. Een therapie levert ook geen compleet verslag van je leven of één allesomvattend antwoord. Therapie is een gezamenlijk zoeken en betekenis geven aan wat je ervaart. Hoe ver we komen, valt niet te voorspellen. Therapie laat zich daarom niet vangen in een behandelplan met vaste uitkomsten.
Een nomadisch proces. Een metafoor of beeld dat goed weergeeft hoe een therapie verloopt, is dat van de nomade, zoals de filosoof Gilles Deleuze beschreef. Er is niet één waarheid of verklaring, maar meerdere perspectieven. In therapie zoeken we niet naar één oorzaak, maar bewegen we – als nomaden – langs verhalen, gevoelens, taal, associaties, woorden, dromen en thema's. Zo ontstaan kleine verhalen die zich gaandeweg aaneenrijgen tot jouw verhaal.
Wat therapie jou kan opleveren. Het doel van therapie is niet het snel wegnemen van klachten of symptomen. Klachten zijn vaak een signaal van iets diepers, iets dat gehoord en begrepen wil worden. In een therapie onderzoek je wat er achter die klachten schuilgaat en leer je herkennen wat er in jou omgaat. Dat brengt meer op dan alleen tijdelijke opluchting. Je leert stil te staan bij gevoelens die je eerder wegduwde en woorden te vinden voor wat moeilijk uit te drukken was. Je krijgt meer voeling met jezelf. Daardoor ontstaat meer rust, helderheid en zelfvertrouwen. Veel mensen merken dat ze zich minder laten meeslepen door angst, somberheid of spanning. Ze ervaren meer ruimte om keuzes te maken die bij hen passen en een beter contact met hun omgeving.
Uiteindelijk helpt therapie om jezelf beter te begrijpen en te aanvaarden, waardoor ook je relaties opener, gelijkwaardiger en betekenisvoller kunnen worden.
Therapie in het kort. Therapie draait kortom om een therapeutische relatie in een vertrouwelijke ruimte waarin jij vrij mag spreken. Hierbinnen mag alles er zijn: mooie en lelijke kanten, twijfels, vragen, schaamte. Therapie biedt geen quick fix, maar vraagt om vertraging. Therapie helpt je voeling te krijgen met je lijf, je gevoelens en je binnenwereld. Zo kun je jouw verhaal langzaam herzien.